Ontboezemingen uit de Kraalzee

Jeroen Heuvel schreef op donderdag 29 november 2012 in het Antilliaans Dagblad een artikel en beschouwing over mijn boek: "Atlantisch rendez-vous, verhalen uit de Kraalzee". Dit stuk is eveneens verschenen bij het weblog Caribisch Uitzicht.

http://caraibischeletteren.blogspot.be/2012/11/ontboezemingen-en-overpeinzingen-uit-de.html#comment-form

Ontboezemingen en overpeinzingen uit de Kraalzee

door Jeroen Heuvel

Willem van Lit

Een bundel afleveringen uit het weekboek van Willem van Lit, vaak afgesloten met een recente evaluatie, gelardeerd met gedichten en foto’s van zijn hand, dat is zijn boek Atlantisch rendez-vous. Een keer per week zette hij zich tussen juni 2003 en juli 2006 tot het neerschrijven van een thema dat hem op Curaçao of tijdens een van zijn reizen naar een ander eiland of het vasteland heeft gefascineerd. In de ondertitel van zijn boek heten het Verhalen uit de Kraalzee, maar ik noem het liever ontboezemingen en overpeinzingen. Ontstaan uit zijn interesse als Nederlander voor Curaçao, waar hij vijf jaar heeft gewoond. Van beroep is hij arbeids- en organisatiedeskundige. Het onderhavige boek is gepubliceerd in 2010, een jaar nadat zijn boek De Caribische eilanden: het alternatief, waarin hij een mogelijke sociale ontwikkeling heeft geschetst voor Curaçao, is verschenen.

Je kunt daar verschillend op reageren. Wat aanmatigend dat iemand denkt het beter te weten; of wat leerzaam, die andere kijk erop. Feit is dat –zover ik heb kunnen achterhalen – niemand hem erom heeft gevraagd. Waarom geeft iemand – is Van Lit buitenstaander, of is hij geen buitenstaander – dan toch advies? Schrijft hij voor zichzelf, om meer grip op de omgeving te krijgen? “Af en toe blader ik terug in de bundel afleveringen van mijn weekboek en soms heb ik het gevoel dat het niet méér is dan een brei van woorden over onafgemaakte gedachten, hooguit lezenswaardig voor een enkele zonderling. Ik heb steeds gezegd dat ik met dit weekboek wil bekijken of ik kan snappen waar het om gaat in deze hoek van de wereld.” (pp 64 – 65) Maar dit is te bescheiden. De man houdt niet alleen van schrijven, hij kan het ook, heeft er gevoel voor. Kijk maar naar de volgende delen uit het gedicht op p 260:

Bekentenis

De ochtend maakt me oud.

Ik strik de labels aan het ongemak;

de hanen kraaien. Bij elke nieuwe dag

bedenk ik hoeveel ik heb te gaan;

tel.

Iemand noemt mijn naam; ik schrik en

ik beken dat ik getekend ben

naar het verblijf,

hier

in dit land, waar ik maar niet genoeg van krijg.

Van Lit beschrijft hoe hij in de ochtend, als hij gaat zitten schrijven, zich oud voelt. Hij kan niet meer mee met de tijd, voelt zich ongemakkelijk omdat hij geen invloed meer kan uitoefenen op zijn omgeving. Hem rest niets dan het beschrijven van dit ongemak. Elke ochtend denkt hij eraan hoeveel hij nog moet doen om het land, de mensen, de wereld te redden, te verlossen. Hij geeft toe dat hij vast zit (geketend versus getekend) aan dit Curaçao, dat hem in haar greep heeft. Aan het eind van het gedicht staat:

Later,

als het donker wordt, de nacht die zinnespeelt op rust.

Ik hoef alleen de lijnen maar te trekken

over het schijnsel dat voor mij

is uitgesneden op dit blad en

luister!

Uit de regen die nu valt, hoor ik de oorsprong.

De schrijver hoeft alleen maar verbanden te leggen en op die manier zin te geven. Verbanden tussen wat hij ziet onderling en wat hij hoort. Als mens kan hij het ontstaan vernemen in een regenbui.

Cinelandia Curaçao. Foto: @ Dushi Photos

In een ander gedicht – Genesis (p 88) – verwoordt hij het doel van zijn zijn zo:

Alsof ik iemand antwoord wilde geven
op een vraag die nooit gesteld,
waarop ik echter zelf nog wel wat 
wilde zeggen, steeds maar zeggen.
[…]
Dit is het verband van het vermogen
waarbij ik enkel zat en keek
[…] 
Nu schrijf ik maar betekenis terwijl ik raad

Het lot van de mens is verbanden leggen, duiden. In de inleiding schrijft Van Lit weliswaar dat hij observeert en probeert zichzelf te onthouden van een opvatting over de dingen die hij zag gebeuren, maar op pagina 284 geeft hij toe dat hij niet meningloos is. “Ik ben de verpersoonlijking van een opvatting (…)”. Hij heeft immers voortdurend een gedachte, een opvatting over wat zijn hersens via zijn zintuigen grijpen. De keuze van zijn thema’s verraadt al een opvatting, elke interesse is al uiting van de wil ergens op in te gaan. “Tegelijkertijd weet ik dat ik niet de maatstaf kan zijn voor de ontwikkeling van de identiteit van deze samenleving.”

Van Lit is zich ook drommels goed bewust van zijn motieven voor het schrijven. Allereerst beleeft hij er plezier aan. “Mensen houden ervan geschiedenissen te vertellen met opsmuk en in enkele gevallen groeien die uit tot ware mythen. Op deze manier nam ik deel aan de cultuur van dit gebied.(…) Natuurlijk is de verhouding met de omgeving waar ik vandaan kwam ook van belang. Hoe past iemand met een Nederlandse kijk en instelling op zo’n eiland? (…) Zonder ontmoetingen is er geen menselijke ontwikkeling nodig; je leeft bij de gratie van die andere zwaartekrachtvelden. Soms groeien daar nieuwe vriendschappen uit.”

Ook al pretendeert de auteur oplossingen voor de obstakels in het land te hebben, toch klinkt hij niet pretentieus. Eerder kwetsbaar en bescheiden. Alsof hij zich voor zijn waarnemingen verontschuldigt. Dat maakt zijn teksten eerlijk, zijn intentie transparant. Dat maakt dat je naar hem, ondanks zijn vooroordelen, blijft luisteren, dat je zijn leesvriend wordt. Hij zegt het allemaal niet om mij, lezer, luisteraar, zijn mening op te dringen. Je hoeft het ook niet met hem eens te zijn, je kunt doorlezen, je bent in het gezelschap van iemand die aandacht aan zijn taalgebruik besteedt en oprecht in zijn verwondering is. “Ik realiseerde me achteraf dat ik met dit weekboek de geschiedschrijving van mijn eigen verwachting beoefende.” (p 15)

“Ook in dit weekboek moet ik vertellen van de dingen die er ogenschijnlijk niet toe doen. De dagelijkse gang is doorgaans saai en mist het baren van groots opzien. Toch is het allemaal wel van belang voor de reproductie van de eigen energie en het herstel van het vermogen voor onderhoud van hetgeen je wel belangrijk vindt.” (p 185) Het gaat niet altijd om grote thema’s, maar Willem van Lit denkt interessant en heeft altijd iets interessants te melden. Wellicht ook in zijn derde boek waar hij momenteel aan werkt: Cariben, laten we het onmogelijke vragen.

Willem van Lit, Atlantisch rendez-vous, verhalen uit de Kraalzee. 2010, uitgave in eigen beheer, productie: Free Musketeers. ISBN 978-90-484-1268-6

Zie verder: www.freemusketeers.nl

p.s.

Willem van Lit is een van de initiatiefnemers van Bedrijvenplatform Milieu (BPM) op Curaçao, samen met Karel Tujeehut die nu voorzitter is, Tim van den Brink van Ecovision, Ottie Martina (net als Tujeehut van Aqualectra) en John Amarica (Selikor). Momenteel zijn er 43 bedrijven aangesloten bij BPM dat op zijn beurt lid is van de wereldberoemde en invloedrijke World Business Council for Sustainable Development (WBCSD). Ze werken samen aan een duurzame ontwikkeling van het eiland. BPM viert in november haar eerste lustrum.

Geplaatst door jeroen heuvel op 17:04